De gevolgen van de pornoficatie van de samenleving zijn heel groot. Wat vroeger als smerig gold, is nu normaal. Bewustwording, oriëntatie op de Schrift en voorleven zijn de beste wapens tegen een ontwrichtende tijdgeest.
Onder jongeren is seksualiteit een soort lifestyle geworden. Als je veelvuldig seksueel actief bent, win je aan status. Wie met veel mensen het bed deelt, stijgt in aanzien. Jongeren praten er veelvuldig over. Er is een schokkende openheid. Een van de moeders in mijn vorige gemeente gaf mij een blad van een studentenvereniging in Den Bosch waar haar zoon bij hoorde. Daar stond een verslag in van een weekend samen uit, waarbij zonder enige gêne allerlei details van de seksuele avonturen van de jongeren beschreven stonden. Ook het uitgaansleven is er vol mee. Ik las pas een folder van ‘Naar House’ over een concert in Amsterdam, in de Arena, waar deze stichting geëvangeliseerd had. In deze brochure stond een verslag van dit concert wat een zeer erotisch festijn bleek te zijn. Jongvolwassenen waren zonder enige schaamte in het openbaar seksueel actief. Zo zijn er honderden concerten en discotheken waar dit gemeengoed is. Een aantal jaren terug meldde ‘De Rode Draad’, de belangenvereniging van de prostituees in Nederland, dat het aantal seksbedrijven in Nederland hard terugloopt. Dat lijkt een positieve ontwikkeling, maar dat is het niet, want die functie wordt nu door het uitgaansleven overgenomen.
Herwaardering
Een tweede gevolg is de totale herwaardering van pornografie. Waar vroeger een taboe op rustte, of wat als smerig gold, krijgt nu een totaal andere waardering. Een voorbeeld: op de Wesleyan University in Middletown, Ohio, is pornografie nu opgenomen in het lespakket, in het curriculum. Jones noemt dat de academische normalisering van de lust. Een prostituee komt in de klas over haar ervaringen vertellen. Studenten krijgen opdracht om zelf aan de slag te gaan en pornografische films te maken. Pornografie is tot kunst verheven. Jongeren schromen niet om het meest intieme vast te leggen op foto, film of internet. Een lerares vertelt: ik reed weg bij school en zag in mijn achteruitkijkspiegel dat een meisje seks had met een jongen, terwijl vier anderen toekeken en er met hun mobiele telefoon opnames van maakte. Een gevolg hiervan kan zijn dat jongeren uit wraak of gewoon om te pesten beelden van anderen vrijgeven. Het zien van pornografische videoclips en films leidt ertoe – zo blijkt uit onderzoek – dat men een ruimere opvatting krijgt over de grenzen van geoorloofde seksualiteit. Wie vaak porno kijkt, zoekt steeds verder de grenzen op. Studies laten zien dat het bekijken van pornografie een dramatisch effect heeft op de visie van mannen op vrouwen, seksualiteit en seksueel misbruik. Deze studies zijn unaniem in hun conclusies: wie een aantal weken achter elkaar porno bekijkt, gaat verkrachting normaler vinden en toont voorkeur voor meer afwijkende, bizarre of gewelddadige versies van seksualiteit. De afstomping slaat toe en men zoekt de uitdaging in extremere en gewelddadiger vormen van pornografie.
Moderne slavernij
Niet vergeten mag worden dat achter de mensen die in pornofilms opereren, er velen zijn die dit niet doen op basis van vrijwilligheid. Wij herdachten een paar jaar geleden de afschaffing van de slavernij, maar de slavernij heeft nog nooit zo welig getierd als vandaag. Naar schatting zijn vier miljoen mensen, vrouwen en kinderen, onvrijwillig bij het hele apparaat van de seksindustrie betrokken. In Europa zou het gaan om zo’n achthonderdduizend mensen. Dat is ten hemel schreiend. De pornoficatie heeft grote gevolgen voor het zelfbeeld van mensen. Een gemiddeld meisje in Amerika van zeventien jaar heeft al zo’n 250.000 beelden gezien waarin allerlei schoonheden zich presenteren. Dat doet wat met je zelfbeeld. Wereldwijd durft maar 2 procent van de vrouwen zichzelf mooi te noemen. De beelden die mensen, vooral vrouwen, in reclame en in films zien, zorgen ervoor dat er een bepaald ideaalbeeld opgedrongen wordt, waar velen niet aan beantwoorden. Peter Nikken, deskundige op het gebied van jeugd en media, zegt dat mensen die veel van zulke beelden zien kunnen zich schuldig of minderwaardig gaan voelen en depressieve gevoelens kunnen ontwikkelen. Gevolg: de cultus van het lichaam is in volle gang en de kassa’s van de plastisch chirurgen draaien overuren.
Relatiebedreigend
De pornoficatie werkt bedreigend voor huwelijk en relatie. Nederlanders staan bekend als een tolerant volkje, ook op het gebied van seksualiteit en pornografie. Bijna twee derde van de Nederlanders vindt het geen probleem dat mensen porno kijken. Maar zodra het in de eigen relatie voorkomt, leidt het vaak tot problemen en dan vinden we het ineens niet zo leuk meer. Op internet tieren de discussies welig: jongeren die het walglijk vinden dat hun vader porno bekijkt, vrouwen die radeloos zijn vanwege het kijkgedrag van hun mannen, enzovoorts. Op termijn zullen deze ontwikkelingen de deconstructie van het traditionele gezin in de hand werken. Dan doel ik niet alleen op het ongekend hoge echtscheidingscijfer dat sinds de jaren zestig van de vorige eeuw zijn intrede heeft gedaan. Ik bedoel vooral: hoe kan in een setting waar wantrouwen, lust en hedonisme regeert, het belang van integriteit, van trouw en vertrouwen overgedragen worden op kinderen? En als die waarden niet overgedragen worden, hoe kunnen kinderen dan zelf bouwen aan een veilig gezin? Ik vrees dat de ontwrichting van het traditionele gezin alleen maar dreigt door te zetten.
Heidendom
Wij staan in een maalstroom van ontwikkelingen die verbijsterend en ontwrichtend zijn. Dat kán ook niet anders. Zoals reeds gezegd komen deze ontwikkelingen niet uit de lucht vallen. Ons handelen wordt voor een groot deel bepaald door onze denkkaders. In vijftig jaar tijd heeft sluipenderwijs een totale omwaardering van waarden plaatsgehad. In de postmoderne cultuur waarin wij leven, is geen voorgegeven verhaal meer is wat ons leven stuurt en richting geeft. Waar mensen niet meer leven bij het licht van Gods openbaring vallen we terug in onze natuurlijke, heidense denkkaders. De seksualisering die wij meemaken is een gevolg van de ‘paganisering’ van onze cultuur. In zo’n wereld ben je overgeleverd aan de vrije loop van menselijke lust en passie. In de populaire filosofie van vandaag is seks spiritueel geworden. De slaapkamer wordt een plaats van aanbidding. En daarmee vallen we terug naar de plek waar we vandaan gekomen zijn: het heidendom. Het is niets anders dan wat het oude heidendom lang geleden propageerde. Daar werd de liefde en de Eros als god vereerd.
Spreuken
Waar een samenleving zich losmaakt van de Schepper, volgt de ontbinding van de structuren die de Schepper gegeven heeft. Dat is een grondtrek van het menselijke hart zonder God. Wat daar het resultaat van is, beschrijft Paulus indrukwekkend in Romeinen 1. Wanneer de waarheid van God verdrongen wordt, leidt dat ertoe dat niet de Schepper, maar de schepping vereerd wordt. De verwerping van God kan niet anders eindigen dan bij morele ongebondenheid, en als gevolg daarvan ontucht. Lewis schreef in zijn bekende boekje De vier liefdes: ‘Als Eros zonder reserves geëerd en onvoorwaardelijk gehoorzaamd worden, dan verwordt hij tot een duivel. En zo wil hij nu juist wél geëerd en gehoorzaamd worden’. We lezen in Spreuken 29 :18: ‘Als er geen profetie is, wordt het volk ontbloot.’ Dat lijkt een vreemde uitspraak. Je zou zoiets verwachten als: ‘Als er geen profetie is, wordt het volk misleid.’ Maar er staat ‘ontbloot’. Het is hetzelfde woord wat je leest in Exodus 32: 25 als Mozes van de berg afkomt en het volk aantreft rond het gouden kalf. Letterlijk ontbloot. De aanbidding van de natuur (het stierkalf ) leidt tot een seksuele orgie. Zonder profetie blijf je nergens. Het enige waarmee Israël staande kon blijven te midden van het heidendom, was de profetie als het hebben van en leven naar de woorden van God. Het enige waarmee wij vandaag staande kunnen blijven, is de profetie. De levende verkondiging van de woorden van God in de gemeente. Dat betekent dat juist op dit punt profetie nodig is en dat het Woord van God op een actuele manier betrokken wordt op het leven en de nood van dit moment.
Weg zoeken
Hoe banen we ons een weg door het oerwoud? Ik denk dan aan bewustwording, oriëntatie op de Schrift en voorleven. Meer dan ooit moet er binnen de gemeente in bewustwording worden geïnvesteerd. Weten we werkelijk wat er gaande is, wat er te koop is? Kunnen we invoelen wat de dagelijkse dosis aan seksuele prikkels doet met jongeren in de adolescentie, met jongens en mannen? Kunnen we invoelen wat de confrontatie betekent met de visies die in de media, de bladen en de boeken zich aan onze gemeenteleden opdringen? Kunnen we begrijpen hoe heftig de strijd achter het internet kan zijn, hoe confronterend het soms kan om dagelijks in de trein of op het werk het klimaat van deze samenleving in te ademen? Omwille van onze gemeenteleden moeten we weten wat er speelt, moeten we weten wat er gaande is. Behalve deze bewustwording van de situatie is vooral ook nodig oriëntatie op de bijbelse gegevens rond huwelijk en seksualiteit. We moeten duidelijk maken dat de weg van de ontkenning of de verdringing geen oplossing biedt. De kerkgeschiedenis geeft veel voorbeelden van dit vluchtgedrag, tot en met de vlucht in de woestijn. Dat is niet de weg die de Schrift ons wijst. De bijbelse visie op seksualiteit is niet die van het pessimisme en de negativiteit, maar ook niet die van de utopie. Het is de middenweg tussen verachting en vergoddelijking. Onze jongeren en ouderen moeten horen dat wat God geschapen heeft, goed is en dat erkenning van de door God gewilde structuren goed en heilzaam is. Daarbij is het van belang – met de woorden van Albert Mohler – dat christenen weten dat seksualiteit zowel meer als minder belangrijk is dan de cultuur waarin wij leven ons laat weten. Minder belangrijk, omdat wij weten dat het doel van ons leven veel meer is dan seksualiteit en seksuele bevrediging. Een christen weet: genot is een bijproduct in het leven, geen doel. Dat is het verschil tussen een christen en een hedonist. Juist waar genot een doel op zichzelf wordt, ontglipt het ons. In die zin is seksualiteit minder belangrijk dan onze cultuur ons laat weten. Tegelijk weten we dat seksualiteit zoveel meer is dan onze cultuur ons vertelt. Wij weten dat seksualiteit meer is dan evolutionair geërfde drift die je maximaal moet exploiteren om jezelf te ontplooien. Wij weten dat het een doelbewuste gave van God is. Een gave die in zijn beste momenten een eenheid in verscheidenheid weerspiegelt die een reflectie is van God Zelf. Wij weten dat onze visie op seksualiteit geen constructie is die afhangt van de meningen en opvattingen in de cultuur, maar openbaring van God. Wij weten dat ook van seksualiteit geldt: alles wat ge doet, doet het ter ere van God. En ook: Het lichaam is niet voor de hoererij, maar voor de Heere (1Kor.6:13b). De gemeente moet horen dat een leven binnen de door God gewilde structuren vrijheid geeft en dat ongehoorzaam op dit punt leidt tot slavernij.
Tegengeluid
Die boodschap moet juist vandaag in alle openheid en teerheid verkondigd worden. Niemand kan zich op dat punt verontschuldigen, want we beschikken gelukkig over een grote hoeveelheid bijbels georiënteerde, fundamentele literatuur. Het is van groot belang dat deze beide – bewustwording en oriëntatie op de Schrift – op een goede manier geïntegreerd worden in de gemeente. Dat kan langs verschillende kanalen: het jeugdwerk, de prediking en de catechese. Bij dat laatste denk ik ook aan het geven van relatiecatechese. De gemeente moet de woorden van de profetie horen, het weerbarstige maar zo bevrijdende tegengeluid van de Schrift. Daar zijn mensen voor nodig. U en ik. Mensen die in hun relaties en houding ‘de goede en welbehagelijke wil van God’ (Rom.12) voorleven. Dat is een uitdaging. Wie leert onze jongeren wat een bijbelse manier van omgaan met elkaar is? Wie laat hen zien dat het ook anders kan? Wie laat hen zien dat de bijbelse visie op relaties, huwelijk en seksualiteit zoveel rijker is dan wat ze dag aan dag horen en zien? Dat betekent wel dat betrokkenen, ouders en ambtsdragers in hun leven, naast de macht van de verleiding vooral de macht van de genade zullen moeten kennen. Het eerste heb je nodig om naast een ander te kunnen staan. Het tweede heb je nodig om een uitweg te kunnen bieden. Wat is het heerlijk als midden in de chaos van deze tijd, in de pijn van verslaving en nood, het kruis van Christus in Zijn reinigende en bevrijdende kracht verkondigd mag worden. Dat is ons beste wapen in de strijd.
‘Bewustwording als wapen’, deel 3 uit een serie van drie artikelen over ‘Pastoraat rond het zevende gebod’, in: De Waarheidsvriend, 17-02-2011, pag. 7-9