John Piper is een bijzonder mens. De Amerikaanse predikant en theoloog is bij miljoenen christenen wereldwijd bekend en gelezen. Velen weten zich aangesproken door zijn preken en vele boeken. Ook in Nederland. Gold hij tien jaar geleden nog als een grote onbekende, vandaag de dag zijn verschillende van zijn titels ook in het Nederlands vertaald. Hij weet mensen met zeer uiteenlopende achtergronden te raken: reformatorische christenen lezen een baptist en evangelische christenen komen in aanraking met een calvinist. Piper verkondigt een radicaal-calvinistische boodschap in een eigentijds jasje. De heerlijkheid en de verheerlijking van God zijn een centraal thema in zijn theologie.
Biografie
John Stephen Piper werd in 1946 geboren in de Amerikaanse staat Tennessee als zoon van een rondtrekkende evangelist. Hij groeit op in een milieu van godvrezende ouders. Zo ontvangt hij op zijn vijftiende verjaardag van zijn moeder een bijbeltje, waarin ze schrijft: ‘Dit boek zal je afhouden van de zonde vandaan houden – of de zonde zal jou van dit boek afhouden’. Het is gelukkig het eerste gebleken… Zijn liefde voor literatuur krijgt gestalte tijdens zijn college-opleiding aan Wheaton Collega, waar hij in de zestiger jaren college volgt bij Clyde Kilby, een vriend van C.S. Lewis. Hierna studeert hij theologie aan Fuller Theological Seminary in Passadena. Begin jaren zeventig verblijft hij voor promotieonderzoek in München, waar hij bij de bekende nieuwtestamenticus Leonhard Goppelt promoveert op een onderzoek naar Jezus’ gebod: ‘Hebt uw vijanden lief’. Alles lijkt erop dat er voor de jonge doctor een carrière in het theologische onderwijs in het verschiet ligt. Aanvankelijk is dat inderdaad het geval: van 1974 tot 1980 doceert Piper bijbelse theologie aan het Bethel College in St. Paul. Deze wetenschappelijke carrière wordt echter doorkruist door de roeping die Piper ervaart om het evangelie te verkondigen. Terwijl hij bezig is met zijn boek The Justification of God, een bijbels-theologische studie over Romeinen 9 – overigens een van de beste verdedigingen van Gods soevereiniteit en verkiezing – gebeurt er iets. Piper zegt zelf: ‘De God van Romeinen 9 scheen tot mij te zeggen: ‘Ik wil geproclameerd worden, niet alleen maar geanalyseerd. Ik wil verkondigd worden en niet alleen maar uitgelegd’. Hij geeft zijn docentschap op en wordt bevestigd tot predikant van Bethlehem Baptist Church in Minneapolis – zijn eerste en enige gemeente. Piper heeft deze gemeente gediend tot afgelopen voorjaar. Tijdens zijn verblijf groeit de vergrijsde gemeente snel. Het kerkgebouw moet twee keer uitgebreid worden; daarnaast opent de gemeente twee andere locaties in de stad waar via videoverbindingen de dienst meegemaakt kan worden.
Desiring God Ministries
Naast zijn boeken heeft Piper zijn bekendheid ook te danken aan Internet. Piper had al vroeg de grote betekenis van het internet door en startte daarom in 1994 met Desiring God Ministries, een organisatie die tot doel heeft zijn gedachtegoed te verspreiden. Op de website van deze organisatie zijn honderden preken, lezingen en artikelen van hem te vinden. Tevens organiseert Desiring God conferenties, zoals onlangs een conferentie ter gelegenheid van de vijftigste sterfdag van C.S. Lewis.
Publicaties
Zijn bekendheid heeft Piper echter vooral verkregen door zijn publicaties. Waar zijn eerste publicaties nog een wetenschappelijk, exegetisch karakter dragen, begint hij in de tweede helft van de jaren tachtig boeken met een meer populair karakter te schrijven. Inmiddels heeft hij meer dan vijftig titels op zijn naam staan. Van zending tot vasten, van depressiviteit tot seksualiteit: er lijkt geen onderwerp te zijn waar hij geen mening over heeft. Inmiddels heeft een aanzienlijk deel van deze geschriften zijn weg ook naar Nederland gevonden. Wie bij de christelijke boekhandel zoekt op ‘Piper’ treft inmiddels meer dan tien titels aan. Zijn bekendste publicatie is ongetwijfeld Desiring God, het boek waarmee hij in 1986 bekendheid kreeg. In Nederland verscheen het als Verlangen naar God. Eigenlijk zijn de meeste publicaties die hij na Desiring God schrijft te beschouwen als de uitwerking en toepassing van de visie die hij in Desiring God verwoordt. Met het noemen van dit boek zijn we gelijk aangekomen bij zijn belangrijkste theologische visies. In dit artikel noemen we er twee: zijn visie op God en zijn idee van het christenhedonisme.
Gods passie voor Zijn heerlijkheid
Een belangrijke gedachte in Pipers theologie is dat God een passie heeft in de bekendmaking van Zijn glorie. In een interview zegt hij: ‘God bestaat met de bedoeling om God zichtbaar te maken, met de bedoeling God bekend te maken zodat Zijn volk Zich in Hem kan verlustigen’. De titel van een van zijn boeken luidt dan ook: God is het goede nieuws. Alles wat God doet, heeft maar één doel: de verheerlijking van Zichzelf. Achter deze gedachte ontwaren we de contouren van de grote Amerikaanse theoloog Jonathan Edwards door wie Piper diepgaand beïnvloed is. In Edwards geschrift The End to which God created the World – een boek dat Piper opnieuw uitgaf – zoekt de opwekkingsprediker naar een antwoord op de vraag: ‘Waarom schiep God de wereld?’ Uiteraard omdat Hij het gewild heeft. Maar waarom wilde Hij het? Niet omdat Hij eenzaam was; ook niet omdat Hij Zich ongelukkig voelde. Waarom dan wel? Wat is het doel waarom God schiep? Het antwoord van Edwards is: God Zelf. God is Zelf het doel van Zijn schepping. Hoewel God aan Zichzelf genoeg heeft, volmaakt gelukkig is, kiest God ervoor Zichzelf niet voor Zichzelf te houden. Hij maakt Zich bekend en wil gemeenschap hebben met mensen. Hij wil Zichzelf in Zijn glorie en heerlijkheid aan mensen openbaren, zodat mensen Zich in Hem zullen verheugen en in Hem het hoogste doel van hun leven vinden. De roeping van de gelovigen is die heerlijkheid van God te ontdekken, zich daarover te verblijden, groot van Hem te denken en Hem groot te maken. Het doel van God – Zijn verheerlijking – is ook het doel van de gelovigen. Dat de gelovigen God groot maken is de keerzijde van de vreugde die ze in Hem vinden. Dat is een gedachte die in de volgende paragraaf nader uitgewerkt zal worden: de verheerlijking van God en de vreugde van de gelovige vallen samen. In het groot maken van God komt de gelovige tot zijn doel én komt God tot Zijn doel. In Pipers woorden: ‘Het ultieme doel van mijn en uw bestaan (…) is God kennen, je in God verblijden en zo God zichtbaar maken’. Piper toont hier een radicale theocentrische benadering van de werkelijkheid. Zo’n benadering biedt een heilzame correctie op de ik-gerichtheid in samenleving en kerk. Wij zijn er voor God. Toch betekent dat niet dat de mens in zijn verlangen naar geluk weggemoffeld wordt. Integendeel: wij zijn er voor God – en als we inderdaad zo leven worden we er gelukkig van! Een mens die niet langer zijn geluk zoekt in het geschapene, maar in de Schepper beantwoord immers aan het doel waarvoor hij geschapen is. Hier aangekomen raken we aan een tweede ader in Pipers theologie: het zgn. christenhedonisme.
Christenhedonisme
Het zojuist genoemde boek Verlangen naar God draagt als ondertitel Overdenkingen van een christenhedonist. Die ondertitel geeft te denken. Wat moet je je voorstellen bij een christenhedonist? We zijn geneigd hedonisme onmiddellijk te associëren met verwerpelijke, ongebreidelde genotzucht. Piper gebruikt dat woord ongetwijfeld om te prikkelen. Christen en hedonist lijkt geen gebruikelijke combinatie. Wat bedoelt hij? Veel christenen zijn geneigd te denken dat het onjuist is om te verlangen naar eigen geluk. Dat lijkt immers egoïstisch. We denken dat ons (christelijke) gedrag bepaald moet worden door onbaatzuchtigheid. Van Blaise Pascal en C.S. Lewis leerde Piper echter dat het zoeken naar eigen geluk geen zonde is, maar eigen is aan de menselijke natuur. We genieten niet genoeg, we genieten veel te weinig! In de woorden van Lewis: ‘We zijn halfhartige wezens, we rommelen wat met drank en seks en status, terwijl er oneindige vreugde geboden wordt; zoals een onnozel kind dat wil doorgaan met moddertaartjes maken in de gribus omdat het zich niets kan voorstellen bij een vakantie aan zee. We zijn veel te gauw tevreden’. Door de zonde vervullen we ons verlangen naar geluk met verkeerde dingen, in plaats dat we ons laven aan de bron van alle vreugde: God. Het doel van een christen moet zijn: zo veel mogelijk van Hem genieten, smaken en proeven dat de HEERE goed is (Psalm 34: 9).
Maar klopt dat wel? De gereformeerde traditie leert ons toch dat het doel van ons leven is om God groot te maken? Inderdaad. Maar volgens Piper is dat geen tegenstelling met het bovenstaande. Met De Engelse catechismus stelt dat het voornaamste doel van de mens is God te verheerlijken en Hem eeuwig te genieten. Op het eerste gezicht lijken dat twee zaken: God verheerlijken én Hem genieten. Piper ontdekt echter dat het hier niet om twee verschillende zaken gaat, maar om twee kanten van dezelfde medaille. Hij stelt voor ‘en’ te vervangen door ‘door’: wij verheerlijken God door Hem te genieten. Het is Lewis die hem hierbij helpt: mensen gaan prijzen zodra ze ergens vol van zijn. Zoals sportfans hun favoriete club bejubelen en wandelaars een landschap, zo kunnen wij God slechts loven wanneer we Hem waarderen en genieten.
Evaluatie
Pipers theologie heeft naast bijval ook kritiek opgeroepen. Zo vroeg prof. dr. H. van den Belt in een recensie van Verlangen naar God zich af: ‘Is dit de theologie van het kruis of de theologie van de glorie?’. Het is de vraag of dat voor Piper een tegenstelling is. Pipers theocentrische benadering wordt zeker niet losgemaakt van het kruis. In andere publicaties heeft hij diepe dingen geschreven over het lijden van Christus. En is in het Johannesevangelie niet het kruis juist openbaring van Gods glorie? Piper merkt overigens op dat hij de laatste jaren meer christocentrisch is gaan denken. Kritiek is er ook op zijn spreken over het lijden. Zo vroeg Mark Talbot zich af of het verlangen naar vreugde altijd aanwezig moet zijn en of God soms niet meer verheerlijkt wordt in de volharding van de lijdende christen die misschien de vreugde mist, maar toch hoopt op Gods onwankelbare trouw. Anderen vinden Pipers keus om het begrip ‘hedonisme’ zo centraal te stellen ongelukkig, omdat het in hun optiek een nare bijsmaak heeft. Over die keuze valt te twisten. Het blijft echter staan dat Piper een belangrijke gedachte uit de Schrift opnieuw naar voren heeft gehaald: dat we geroepen zijn ons in God te verblijden. ‘Verlustig u met blijdschap in de Heer’ (Ps. 37: 2, ber.). Het sterke in zijn benadering is dat hij een allesomvattende benadering van de werkelijkheid – Gods is Zijn eigen doel – weet te verbinden aan de roeping van de gelovige om God in alles te genieten en Hem zo te verheerlijken. Zijn ideeën kunnen abstract lijken, maar in allerlei kleinere publicaties weet hij deze allesomvattende visie te vertalen naar de praktijk van het (geloofs)leven van alle dag. Zo komen seksualiteit, etniciteit en lijden, ja alles wat wij doen, en meemaken onder de koepel van het grote doel te staan: de eer van God. Ik ken weinig theologen die Paulus adagium ‘Alles wat u doet, doe het ter eer van God’, zo serieus nemen als Piper doet. Laten we God dankbaar zijn dat Hij de kleine dominee van Mineapolis heeft willen gebruiken om wereldwijd zoveel duizenden opnieuw te bepalen bij het grote doel van God en het grote doel van ons leven: God verheerlijken door Hem te genieten!
Voor wie verder wil lezen:
John Piper, De vreugde van God, uitg. Van Wijnen, Franeker, 2012; 432 blz.; € 22,50
John Piper, Verlangen naar God, uitg. Van Wijnen, Franeker, 2012; 416 blz.; € 22,50
John Piper, God is het goede nieuws. Over de kern van het Evangelie, uitg. De Banier, 2009; 178 blz.; € 21,90
John Piper, Vernieuwd leven. Wat er gebeurt als we worden wedergeboren, uitg. De Vuurbaak, 2009; 207 blz.; € 14,90
S. Storms & J. Taylor, (eds.), For the Fame of God’s Name. Essays in Honor of John Piper, Wheaton 2010. Bundel met 27 opstellen waarin gereflecteerd wordt op allerlei thema’s in Pipers theologie.
Internet:
www.desiringgod.org
M. Klaassen, ‘God Zelf is doel van Zijn schepping. Theologie van Jonathan Edwards biedt heilzame correctie op onze tijd’, te raadplegen via http://www.digibron.nl/search/detail/012dbdfaa4882d4270f3a570/god-zelf-is-doel-van-zijn-schepping/1
M. Stolk, ‘John Piper, theoloog van de vreugde. “Denker” van het nieuwe calvinisme is discipel van Jonathan Edwards’, te raadplegen via http://www.digibron.nl/search/detail/012dbce03a7a190349148a64/john-piper-theoloog-van-de-vreugde/0
‘Genieten van God’, artikel over John Piper in serie ‘Eigentijdse theologen’, in: De Waarheidsvriend, 20-03-2014, 10-12