Dick Schinkelshoek in: Nederlands Dagblad, 25-06-2013
SLIEDRECHT – Hoe worden mensen door Christus gered? De gedachte van een ‘vreemde vrijspraak’ buiten mensen om is vandaag niet populair. Onterecht, meent promovendus ds. Maarten Klaassen. De gedachte komt meer met de Bijbel overeen dan het populaire ‘Nieuwe perspectief op Paulus’.
Mensen zijn voor God rechtvaardig, omdat God zégt dat ze het zijn. En anders niet. Die gedachte behoort tot de kern van de gereformeerde theologie. De rechtvaardiging is geen proces in het hart van mensen, maar gebeurt buiten hen om. Daarmee lijkt ze nog het meeste op een juridische uitspraak: je bent vrij. Naast deze ‘vreemde vrijspraak’ kennen gereformeerde – en lutherse – theologen ook de heiliging, het innerlijke proces van de vernieuwing van het leven. Die vindt niet plaats buiten mensen om. In dat onderscheid zijn protestanten overigens tamelijk uniek. Voor rooms-katholieken en veel andere christenen zijn rechtvaardiging en heiliging juist deel van dezelfde geloofsweg met God.
Ook in eigen protestantse kring is de gedachte van de rechtvaardiging als uitspraak óver ons de laatste jaren stevig onder vuur komen te liggen, schetst Maarten Klaassen, hervormd predikant te Sliedrecht. Klaassen promoveert vandaag aan de Protestantse Theologische Universiteit. De rechtvaardigingsleer, luidt het verwijt, zou een rechtvaardig en heilig leven overbodig maken en bovendien niet stroken met de Bijbel. Vooral de brieven van Paulus zouden eeuwenlang op dit punt verkeerd begrepen zijn. In plaats van om de te sterk juridisch geformuleerde vrijspraakgedachte zou het in het geloof veel meer draaien om participatie, het ‘bij Christus horen’.
Beslissend gebeuren
Klaassen gaat in zijn proefschrift na of die verwijten kloppen. Nee, is zijn conclusie. In ieder geval bij reformatoren als Luther en Calvijn en bij de Engelse theoloog John Owen (1616-1683) staat de toegerekende gerechtigheid helemaal niet tegenover deelhebben in Christus. Ze maakt juist deel ervan uit.
Volgens Klaassen heeft de gereformeerde traditie de apostel Paulus daarmee beter begrepen dan de aanhangers van de vandaag populaire ‘Nieuwe Paulusinterpretatie’, onder wie de bekende Britse theoloog Tom Wright. Hun opvatting van rechtvaardiging, die sterk sociologisch gekleurd is en vooral draait om ‘Wie hoort er bij het volk van God?’, noemt Klaassen een ‘ingrijpende reductie’. Van de gedachte dat de rechtvaardiging door God een ‘beslissend gebeuren’ is voor de redding van mensen, is in deze opvatting vrijwel niets meer over.
Klaassen suggereert om voor de participatie in Christus vaker dan tot nu toe in de gereformeerde traditie gebeurde het nieuwtestamentische beeld van de adoptie te gebruiken: God neemt ons als zijn kinderen aan. De promovendus noemt met de Brits-Canadese theoloog J.I. Packer adoptie ‘het hoogste privilege dat het evangelie biedt’. Participatie als adoptie is volgens Klaassen goed te rijmen met de gedachte van rechtvaardiging als een juridische uitspraak over mensen. ‘Voordat weeskinderen de liefde en zorg van een nieuw gezin kunnen genieten, moeten ze wettig geadopteerd zijn.’
N.a.v. In Christus rechtvaardig. Reformatorische perspectieven op de rechtvaardiging en eenheid met Christus, Maarten Klaassen, Uitg. Labarum Academic, Utrecht 2013, 458 blz.